„კინო არის ჩემი ტანჯვა და ჩემი ბედნიერება“ — ამბობდა ფრანსუა ტრიუფო, ფრანგი კინორეჟისორი, სცენარისტი, პროდიუსერი და მსახიობი. ის იყო ფრანგული „ახალი ტალღის“ ერთ-ერთი წამყვანი პიონერი და მიაჩნდა, რომ კინო იმაზე გაცილებით მარტივი უნდა გამხდარიყო, ვიდრე მაშინდელი კომერციული კინემატოგრაფია სთავაზობდა საზოგადოებას.
სენტიმენტალურობა, ფსიქოლოგიური სიღრმე და ემოციური ნატურალიზმი — სწორედ ასე შეგვიძლია დავახასიათოთ ტრიუფოს შემოქმედებითი ხედვა. ის ცხოვრებას ახლებურად აფასებდა, საკუთარ პრიზმაში აქცევდა და ისეთი წვრილმანებით ავსებდა, რომელთაც ყოველდღიურობაში ნაკლებად ვაქცევთ ყურადღებას. შეეძლო, ოდნავ შეეცვალა კიდეც სინამდვილე, მაგრამ ასე ყველაზე ნათლად გამოხატავდა რეალობას — როგორც ადამიანის შინაგან სამყაროს, ისე ზოგადად სიცოცხლეს. ამიტომაცაა, რომ ტრიუფოს ნამუშევრები ფოკუსირებულია ინდივიდის ემოციებზე, ოჯახურ ურთიერთობებსა და პიროვნულ ზრდაზე. მისთვის კინო იყო მედიუმი, რომელშიც რეალური ცხოვრების წვრილმანები და ადამიანური დრამა ხელოვნების ნიმუშად იქცეოდა — იცოდა, როგორ გადმოეცა ყოველდღიურობიდან აღებული თემები მარტივი, მაგრამ ამავდროულად შთამაგონებელი სცენარებით.
ანტუან დუანელის პერსონაჟი — საკუთარი ცხოვრებით შთაგონებული კინემატოგრაფია
„400 დარტყმა“ (Les Quatre Cents Coups) ტრიუფოს პირველი სრულმეტრაჟიანი ფილმია, რომელიც პატარა ბიჭის ამბავს მოგვითხრობს. ის განუწყვეტლივ აწყდება მტრულ საზოგადოებაში არსებულ სირთულეებს, თუმცა მაინც ყოველ ჯერზე პოულობს გამოსავალს. საინტერესოა, რომ სწორედ ეს ფილმი იქცა ტრიუფოს შემოქმედების უდიდეს საფუძვლად — კერძოდ, ანტუან დუანელის ფიგურა.
ტრიუფო თავად აღიარებდა, რომ „400 დარტყმა“ მისი ცხოვრების მიხედვით იყო შექმნილი. ამიტომაც სურდა, მთავარი როლის შემსრულებელში არა მხოლოდ გარეგნული, არამედ მორალური მსგავსება ეპოვა. „ბევრი ბავშვი უბრალო ცნობისმოყვარეობის გამო მოვიდა. ჟან პიერ ლეო კი ყველასგან განსხვავდებოდა, მთელი არსებით უნდოდა ამ როლის მიღება. ცდილობდა, უდარდელი და მხიარული იერი ჰქონოდა, მაგრამ სინამდვილეში უზომოდ ღელავდა. ამ პირველი შეხვედრიდან მღელვარებისა და სიმძაფრის შეგრძნება დამრჩა. მალევე გადავწყვიტე, ანტუან დუანელის როლზე დამემტკიცებინა“.
ყველაფერი, რასაც ამ ფილმში ვხედავთ, ფრანსუა ტრიუფოს ბავშვობიდანაა აღებული. „მინდა იცოდეთ, რომ ჩემი გამოცდილება კიდევ უფრო მძიმეა, ვიდრე იქ, რაც ფილმში გადმოვეცი“.
ამის შემდეგ, ანტუან დუანელის პერსონაჟის არსებობა სხვა ფილმებშიც გაგრძელდა:
როგორც ხედავთ, ტრიუფომ ანტუანის პერსონაჟი არ შემოსაზღვრა მხოლოდ „400 დარტყმით“. მასში იპოვა საშუალება, დაესრულებინა სიუჟეტი, რომელიც ერთგვარი „გაცოცხლებული დღიური“ იყო რეჟისორისთვის. ამიტომაც გააგრძელა ერთი გმირის ამბავი მომდევნო ფილმებში, რომლებშიც ანტუანმა, ტრიუფოს მსგავსად, თანდათანობით ზრდის, სიყვარულის, შეცდომებისა და პიროვნული განვითარებისთვის რთული გზა განვლო.
„ხშირად მიფიქრია, გადამეღო „ოთხასი დარტყმის“ გაგრძელება და ეს მხოლოდ იმის შიშით არ გავაკეთე, რომ არ მოეხდინა შთაბეჭდილება, თითქოს წარმატების გამოყენებას ვცდილობდი. მოგვიანებით ვინანე, ამ შიშს რომ დავემორჩილე“, — ამბობდა ფრანსუა ტრიუფო და სწორედ ამ სინანულის შემდეგ განაგრძო დუანელის პერსონაჟის განვითარება. მთავარ როლში კი კვლავ ჟან პიერ ლეო რჩებოდა.
რეალურად, ანტუან დუანელის პერსონაჟის განვითარება ტრიუფოს ცხოვრების მეტაფორას წარმოადგენდა. ანტუანის პრიზმით, ტრიუფომ გამოხატა საკუთარი სირთულეები, შიშები და იმედები. ასე თითოეულ ფილმში ანტუანის ქმედებებსა და მის მიერ დაშვებულ შეცდომებში ჩადებულია ფრანსუა ტრიუფოს გულისტკივილი, მისი გამოცდილებები თუ თვითგამორკვევის პროცესი.
შედეგად, ანტუანი გახდა ერთ-ერთი ყველაზე ემოციური და ცოცხალი კინოპერსონაჟი, რომელიც არა მხოლოდ ტრიუფოს, არამედ ზოგადად ადამიანების ცხოვრების ამსახველია. უფრო კონკრეტულად რომ განვმარტოთ, ერთი გმირის სხვადასხვა დროსა და გარემოებაში მოქცევა ეხმარებოდა ტრიუფოს, ცხოვრების ნატურალური ასპექტები წარმოეჩინა — ახალგაზრდობა, სიყვარული, პიროვნული ბრძოლა და თვითგამორკვევა. ამ ყველაფერს კი ყოველდღიური დეტალების გავლით აკეთებდა, რაც სცენარისტისა და რეჟისორის მთავარ ხედვას უკავშირდება.
რჩევები, რომლებსაც ფრანსუა ტრიუფოს შემოქმედებიდან ვიღებთ
სცენარისტებისთვის ტრიუფოს უნიკალური სტილი და პერსონაჟების მიმართ სიღრმისეული მიდგომა ბევრის მომცემია. მისი პრინციპები გვასწავლის, როგორ შეიძლება რეალურ ადამიანებზე, ემოციებსა თუ ცხოვრებაზე ძლიერი ამბების შექმნა.
მაგალითად, მის ფილმებში არასდროს ვხვდებით ზედაპირულ ან ერთგანზომილებიან პერსონაჟებს. მიიჩნევდა, რომ წარმატებული სცენარი არა მხოლოდ სიუჟეტზეა აგებული, არამედ ცოცხალ, კომპლექსურ გმირებზე. სწორედ მათი მეშვეობით გადმოსცემდა საზოგადოების სახეს თუ პიროვნულ სირთულეებს. ამისათვის, როგორც ზემოთ ვისაუბრეთ, ტრიუფო ხშირად მიმართავდა ავტობიოგრაფიულ ელემენტებს. მისი აზრით, პერსონალური გამოცდილების გამოყენება ერთ-ერთი კარგი გზაა უნივერსალური თემების გასაშლელად — რომ აღარაფერი ვთქვათ სცენარისთვის სიღრმისა და ავთენტურობის მინიჭებაზე.
პერსონაჟის განვითარებას ებმის ის ფაქტიც, რომ ტრიუფოს თქმით, კონფლიქტი ყოველთვის გარეგანი მოვლენებიდან არ უნდა გამომდინარეობდეს. პირიქით, შინაგანი დაბრკოლებები ხშირად გაცილებით საინტერესოა — ასე სიუჟეტი უფრო ფსიქოლოგიურ ხასიათს იძენს, პერსპექტივები კი ინდივიდების ჭრილში იცვლება.
ამავდროულად, ფრანსუა ტრიუფოსთვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა დიალოგების მინიმალიზმს. მის ფილმებში დიალოგები მარტივი და ბუნებრივია, მაგრამ სავსეა გრძნობებითა და მნიშვნელობით. შესაბამისად, სცენარისტებისთვის ეს არის იმის მაგალითი, რომ ძლიერი დიალოგი არ საჭიროებს ზედმეტ სიტყვებს…
გარდა დიალოგებისა, მოქმედებებსაც დიდ ყურადღებას უთმობდა, რათა უთქმელად გადმოეცა პერსონაჟების ფიქრები და ემოციები. ტრიუფო ცდილობდა, რომ კადრებისთვის სიუჟეტის მოყოლის ფუნქცია მიენიჭებინა და მაყურებელს თავად დაენახა, როგორია მათი განცდების ნიუანსები. თანაც მსახიობებს ხშირად აძლევდა იმპროვიზაციის საშუალებას, რათა ბუნებრივად გადმოეცათ ემოციები. სცენარისტებისთვის ეს მნიშვნელოვანი გაკვეთილია: თხრობის ნაწილი შეიძლება ქმედებებით, ვიზუალური დეტალებითა და ატმოსფეროთი გადმოიცეს.
მთლიანობაში, ტრიუფოს მიდგომები სცენარისტებს აჩვენებს, თუ როგორ შექმნან ნატურალური და ემოციურად დინამიკური სიუჟეტები. მისი ნამუშევრები მრავალფეროვანი ემოციებითაა გაჟღენთილი და მაყურებელთან უშუალო კავშირს ამყარებს. სიუჟეტებს ისე აგებდა, რომ მაყურებლებს თავიანთ ცხოვრებასთან და გრძნობებთან გაიგივება შესძლებოდათ. ეს პრინციპი სცენარისტებისთვის უმნიშვნელოვანესია, რადგან ხშირად სწორედ ემოციების მართვა ხდება სიუჟეტის გადმოცემის მთავარი ინსტრუმენტი.
