ჯერ კიდევ 1920-იან წლებამდე კინოს მსახიობებს „ხმა არ ჰქონდათ“ — ეს მუნჯი კინოს ეპოქა იყო და ერთადერთი, რაც მაყურებლებს ესმოდათ, ცოცხლად შესრულებული მუსიკა იყო. ასე იქმნებოდა ფილმის ემოციური ატმოსფერო და სიუჟეტის კონკრეტული მომენტების განწყობა. შესაბამისად, სცენარი დაცლილი იყო დიალოგებისგან და ძირითადი დატვირთვა ვიზუალურ თხრობას ენიჭებოდა; ასევე, ტექსტურ ინტერტიტრებს, გამომსახველობით ხელოვნებასა და მუსიკალურ გაფორმებას.
შეიძლება ითქვას, მუნჯი ფილმის სცენარი ძირითადად ვიზუალური თხრობისთვის შექმნილი გეგმა იყო, სადაც ყოველი ქმედება, გარემო და სცენა დეტალურად უნდა ყოფილიყო აღწერილი. მართალია, თანამედროვე სცენარებში დიალოგები ხშირად მნიშვნელოვან როლს ასრულებს, მაგრამ ზემოხსენებულ ეპოქაში მთელი სივრცე ქმედებების აღწერასა და ინტერტიტრებს ეთმობოდა. აქედან გამომდინარე, სცენარები უმეტესად მცირე ზომის იყო, რადგან დიალოგები და თხრობის ძირითადი ნაწილები უშუალოდ ეკრანზე ტექსტის სახით გამოისახებოდა. ბუნებრივია, ეს ტექსტები მაქსიმალურად ლაკონიური უნდა ყოფილიყო, რათა მაყურებლების ყურადღება მთლიანად ვიზუალურ ნიშნებზე, სხეულის ენასა თუ გამომსახველობაზე ფოკუსირებულიყო.
კინოსამყაროში მიიჩნევა, რომ ჟორჟ მელიესის 1902 წლის ფილმ A Trip to the Moon-ისთვის დაიწერა პირველი სცენარი. ვინაიდან ფილმი „მდუმარე ეპოქაში“ შეიქმნა, სცენარში გაწერილი იყო სამოქმედო მომენტები და კონკრეტული აღწერილობები. ახლა ამ გადმოსახედიდან, იმდენად ბუნებრივია მხოლოდ მუსიკალური გაფორმება, რომ მსახიობებისგან საუბრის საჭიროება არც კი იგრძნობა. სწორედ ეს იყო სცენარისტებისა და რეჟისორების მთავარი მიღწევა — ქმნიდნენ ისეთ სიუჟეტებს, რომლებშიც ადამიანის ერთ-ერთი ყველაზე ბუნებრივი მდგომარეობის ნაკლებობა შემაწუხებელი არ არის.
რეჟისორმა გრიფითმა, კინოს ერთ-ერთმა პიონერმა, მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია მუნჯი კინოს ხელოვნებაზე. ის მიიჩნევდა, რომ ამ ეპოქის ფილმების არსი სიუჟეტის ვიზუალური ხერხებით გადმოცემაში მდგომარეობდა. „კარგად გადაღებულ მუნჯ ფილმს უნდა შეეძლოს, ამბავი ტექსტის გარეშე გადმოსცეს და მხოლოდ გამოსახულებების ძალას დაეყრდნოს ემოციების თუ სიუჟეტის განსავითარებლად“. ასეთი მიდგომა სცენარისტებს აიძულებდა, დეტალურად აღეწერათ ისეთი სცენები, რომლებიც ქმედებებს, გარემოსა და პერსონაჟების გამომეტყველებებს მოიცავდა.
ამავდროულად, მიუხედავად იმისა, რომ ინტერტიტრები მუნჯ ფილმებში კონტექსტის ან დიალოგის გადმოსაცემად გამოიყენებოდა, გრიფითი მათ მინიმალურ გამოყენებას ემხრობოდა. ის თვლიდა, რომ ტექსტზე გადაჭარბებული დამოკიდებულება ვიზუალური თხრობის დინამიკას არღვევდა და მაყურებელზე ზემოქმედებას ამცირებდა. ასე ვთქვათ, ვიზუალურ ელემენტებზე ორიენტირებით, რეჟისორებს შეეძლოთ უნივერსალური ენის შექმნა, რომელიც ენობრივ ბარიერებს აღემატებოდა და გლობალური მაყურებლის ჩართულობას ზრდიდა.
ბუნებრივია, გრიფითი ხაზს უსვამდა მსახიობების გამომსახველობითი შესრულების მნიშვნელობას, რათა დიალოგის არარსებობას ერთგვარი უფსკრული არ შეექმნა. ამიტომაც, ხშირად მოუწოდებდა მსახიობებს, სხეულის ენა, ჟესტები და მიმიკები გამოეყენებინათ ემოციებისა თუ ზრახვების გადმოსაცემად. თავის მხრივ, ამისათვის სცენარისტებს ისეთი სცენარების შექმნა ევალებოდათ, რომლებიც მსახიობებს დეტალურად აღუწერდა გრძნობებს, განცდებსა და საერთო კონტექსტს.
მთლიანობაში, გრიფითის ხედვით, იდეალური მუნჯი ფილმის სცენარი ისაა, სადაც ვიზუალური თხრობა იმდენად ძლიერია, რომ ინტერტიტრები თითქმის ზედმეტი ხდება. მისი აზრით, მუნჯი კინოს ნამდვილი ხელოვნება მდგომარეობს იმაში, რომ სიუჟეტი მხოლოდ გამოსახულებების საშუალებით გადმოიცეს; მაყურებელში წარმოსახვა კი ტექსტური განმარტებების გარეშე აღიძრას. ეს ფილოსოფია სცენარისტებს უბიძგებდა, ტრადიციული თხრობის მეთოდებს გასცდენოდნენ და შექმნათ მდიდარი, ვიზუალური ნარატივი, რომელიც სიუჟეტის ძირითად არსს გადმოსცემდა.
მართალია, ამჟამად მუნჯი კინოს ეპოქაში არ ვიმყოფებით, მაგრამ თანამედროვე სცენარისტებს მრავალი მნიშვნელოვანი გაკვეთილის მიღება შეუძლიათ „მდუმარე ფილმების“ მაგალითზე.
პირველ რიგში, აღსანიშნავის „აჩვენე, არ თქვა“ პრინციპი. როგორც უკვე გითხარით, მუნჯი კინო სცენარისტებს მუდმივად აიძულებდა, ყველაფერი გამოსახულებების საშუალებით გადმოეცათ. დღეისათვის კი ამ მიდგომის გამოყენება დიალოგების გაჩენის პარალელურად ხდება — თუკი სცენარისტი ვიზუალურ ელემენტებს იყენებს, ამბავი ბევრად საინტერესო და შთამბეჭდავი ხდება. ზოგადად, მუნჯი კინო ეყრდნობოდა აზრს, რომ სიუჟეტი და ემოცია უკეთ აღიქმება, როცა მაყურებელს საშუალება აქვს, თავად დააკვირდეს ან ჩაერთოს გამომსახველობით დეტალებში.
გარდა ამისა, მუნჯ ფილმებში ხშირად იყენებდნენ სიმბოლოებსა და მეტაფორებს, რათა კომპლექსური იდეები ან გრძნობები გადმოეცათ. სცენარისტებს ახლაც შეუძლიათ ამ მეთოდის გამოყენება სიუჟეტში დამატებითი მნიშვნელობისა და სიღრმის შესატანად. ბუნებრივია, სიმბოლოები და განმეორებადი ვიზუალური ელემენტები ემოციურ დატვირთვას ამაღლებს და მაყურებელთან უფრო დიდ კავშირსაც ამყარებს.
ამასთანავე, მიუხედავად იმისა, რომ ინტერტიტრები მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა, რეჟისორები ხშირად მათ გამოყენებას მინიმუმამდე ამცირებდნენ, რათა ამბავი უმეტესად ვიზუალურად გადმოცემულიყო. თანამედროვე სცენარისტებისთვის ეს შეიძლება ასე ითარგმნოს: დიალოგი მოკლე და მიზანმიმართული უნდა იყოს. და როცა შესაძლებელია, მეტი ყურადღება მიექცეს ვიზუალურ ელემენტებს. ამასვე ებმის ფაქტი, რომ მუნჯი ზემოხსენებული ეპოქის მსახიობები უდიდეს აქცენტს აკეთებდნენ გამომსახველობით მოძრაობებსა და გამომეტყველებაზე.
საბოლოოდ, მუნჯი კინოს მაგალითზე თანამედროვე სცენარისტებმა შეიძლება ისწავლონ, როგორ გამოიყენონ ვიზუალური საშუალებები მაქსიმალური ეფექტურობით.
